Ἀγαπητοί μου πατέρες καί ἀδελφοί,
Παιδιά μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπημένα,
Κυριακὴ μὲ Κυριακή, βῆμα μὲ βῆμα, προετοιμαζόμαστε γιὰ τὴ Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Καὶ ὅπως ὁ ἀθλητής, πρὶν εἰσέλθει στὸν στίβο, προπονεῖται αὐξάνοντας σταδιακὰ τὴν ἔνταση τῆς σωματικῆς του ἀσκήσεως, ἔτσι καὶ ὁ ἀθλητὴς τῆς πίστεως προετοιμάζεται, αὐξάνοντας σταδιακὰ τὴν ἔνταση τῆς πνευματικῆς του ἀσκήσεως, ἐν ὄψει τῆς εἰσόδου του στὸν στίβο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.
Εἶναι ἀλήθεια πὼς ἡ νηστεία ἀποτελεῖ ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ποὺ πλησιάζει. Γιὰ τοὺς περισσότερους, «νηστεία» σημαίνει ἁπλῶς στέρηση κάποιων εἰδῶν διατροφῆς. Ὑπάρχουν, ὅμως, κάποια ἐρωτήματα σχετικὰ μὲ τὴν νηστεία, στὰ ὁποῖα οἱ ἀπαντήσεις εἶναι σὲ θέση νὰ μᾶς προσφέρουν εὐρύτερες προοπτικὲς στὸν πνευματικό μας ἀγῶνα· ἐρωτήσεις ὅπως:
Ποιό εἶναι, ἄραγε, τὸ ἀληθινὸ νόημα τῆς νηστείας;
Γιὰ ποιόν γίνεται ἡ νηστεία, γιὰ τὸν Θεὸ ἢ γιά μας;
Ἀποτελεῖ, ἄραγε, ἡ νηστεία μόνον προσωπική μας ὑπόθεση ἢ μήπως ἀφορᾶ καὶ τὸν ἀδελφό μας;
Τὸ σημερινὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα μᾶς προσφέρει τὶς ἀπαντήσεις, ἀρκεῖ νὰ μάθουμε τὸν λόγο γιὰ τὸν ὁποῖον γράφτηκε.
Θέμα, λοιπόν, τῆς σημερινῆς περικοπῆς εἶναι τὰ εἰδωλόθυτα καὶ περιλαμβάνεται στὴν πρώτη ἐπιστολὴ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου πρὸς τοὺς Κορινθίους. Τί εἶναι ὅμως τὰ εἰδωλόθυτα;
Πρόκειται γιὰ τὰ κρέατα ποὺ προέρχονταν ἀπὸ τὶς θυσίες, τὶς ὁποῖες προσέφεραν οἱ εἰδωλολάτρες στὰ εἴδωλα. Ἀπὸ τὰ προσφερόμενα σφάγια, μόνο τὰ πόδια καὶ τὰ ἐντόσθια καίγονταν, ἐνῷ τὰ ὑπόλοιπα μέρη τῶν ζώων τὰ ἔτρωγαν στὰ δεῖπνα ἢ τὰ πουλοῦσαν στὴν ἀγορά. Δὲν εἶναι δύσκολο νὰ ἀντιληφθεῖ κανεὶς πὼς αὐτὰ τὰ ψημένα κρέατα εἶχαν, γιὰ τοὺς εἰδωλολάτρες, ἱερότητα καί, οὐσιαστικά, τοὺς «συνέδεαν» νοητά, ὅπως πίστευαν, μὲ τὴν θεότητα τοῦ συγκεκριμένου εἰδώλου, στὸ ὁποῖο εἶχε προσφερθεῖ ἡ θυσία. Οἱ Χριστιανοί, λοιπόν, μὴν μπορῶντας νὰ διακόψουν τὶς οἰκογενειακὲς καὶ κοινωνικές τους σχέσεις μὲ τοὺς εἰδωλολάτρες, εἴτε μετέχοντας σὲ αὐτές τὶς συνεστιάσεις εἴτε ἀγοράζοντας αὐτὰ τὰ κρέατα ἀπὸ τὴν ἀγορά, ἔρχονταν σὲ σύγκρουση συνειδήσεως. Ἀναρωτιόνταν, μήπως, τρώγοντάς τα, μολύνουν τὸ σῶμα τους ἀπὸ κάτι ποὺ χρησιμοποιήθηκε σὲ μιὰ εἰδωλολατρικὴ τελετή.
Σὲ αὐτὸ τὸ λεπτὸ θέμα ποὺ ἀφοροῦσε τὴν θέση τῶν Χριστιανῶν στὴν κοινωνία τῆς ἀρχαίας Κορίνθου, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, μὲ τὴν σοφία του, συνδύασε τὴν ἀλήθεια μὲ τὴν διάκριση, ὅπως φαίνεται στὸ σημερινὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα.
Κατ΄ ἀρχάς, γιὰ μιὰ ἀκόμη φορά, ἀγωνίζεται νὰ ἀπαλλάξει τοὺς Χριστιανοὺς ἀπὸ τὴ θρησκευτικὴ νοοτροπία τῶν Ἑβραίων. Ἂς θυμηθοῦμε τὴν παραβολὴ τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου, ποὺ ἀκούσαμε κατὰ τὴν πρώτη Κυριακὴ τοῦ Τριωδίου. Τότε ποὺ ὁ ἀλαζόνας Φαρισαῖος στέκεται στὸ κέντρο τοῦ ναοῦ καὶ ἐπικαλεῖται τὰ κατορθώματά του. Ἀνάμεσα σὲ αὐτά, διαλαλεῖ καὶ τὴν νηστεία ποὺ πραγματοποιεῖ δύο φορὲς τὴν ἑβδομάδα. Τί ἔχει ἄραγε στὸ μυαλό του; Θεωρεῖ πὼς οἱ ἀρετὲς καὶ συγκεκριμένα ἡ νηστεία, τὸν ἐξυψώνουν στὰ μάτια τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ ἐξασφαλίζουν τὴ Θεία εὔνοια. Ἀκριβῶς τὴ νοοτροπία αὐτὴ ἀγωνίστηκε μὲ ὅλες του τὶς δυνάμεις ὁ Ἀπόστολος Παῦλος νὰ ξεριζώσει ἀπὸ τὴν ψυχή, πρῶτα τῶν συμπατριωτῶν του Ἑβραίων καὶ κατόπιν, ὅλων τῶν ὑπολοίπων. Γράφει: «Ἀδελφοί μου, οὔτε ἐὰν φᾶμε ἀπὸ τὰ εἰδωλόθυτα θεωρῶντας ἀνύπαρκτη τὴν ἱερότητα τοὺς προοδεύουμε στὴν ἀρετή, οὔτε ἂν δὲν φᾶμε, μήπως δῆθεν μολυνθοῦμε, ὑστεροῦμε». (στ. 8)
Καὶ βέβαια, γιά μᾶς, σήμερα, τὰ εἰδωλόθυτα ἀποτελοῦν μιὰ μακρινὴ πληροφορία. Αὐτὸ ὅμως ποὺ μᾶς ἀφορᾶ εἶναι πὼς ἡ νηστεία δὲν πρέπει νὰ θεωρεῖται ὡς ἕνα ἀτομικὸ κατόρθωμα ποὺ δικαιοῦται ἀνταμοιβή. Μιὰ τέτοια ἀντιμετώπιση ἐνέχει τὸν κίνδυνο νὰ μᾶς ὁδηγήσει στὸν αὐτοέπαινο καὶ στὴν ὑπερηφάνεια.
Πολὺ περισσότερο ὅμως, ἡ σοφία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου μᾶς καλεῖ νὰ μὴν ξεχνᾶμε πὼς οἱ πνευματικοί μας ἀγῶνες, μαζὶ καὶ ἡ νηστεία, δὲν γίνονται γιὰ νὰ «ἐξευμενίσουμε» τὸν Θεό. Ὁ Θεὸς δὲν περιμένει τὶς πράξεις μας γιὰ νὰ «ρυθμίσει» τὴν ἀγάπη του πρὸς ἐμᾶς. Εἴμαστε τὰ παιδιά Του καὶ ὡς παιδιά Του δεχόμαστε τὴν ἄπειρη ἀγάπη Του. Ἡ νηστεία εἶναι ἀπαραίτητη γιὰ τὴν δική μας ὠφέλεια, καθὼς ἀποτελεῖ ἄσκηση αὐταπαρνήσεως καὶ ἑτοιμασία τῆς ψυχῆς νὰ δεχτεῖ τὴν παρουσία τοῦ Χριστοῦ, ὁ Ὁποῖος, στὸ ὄνομα τῆς ἀγάπης, προσέφερε τὸν ἴδιο Του τὸν ἑαυτό. Ἀπὸ τὴν νηστεία ξεκινᾷ μιὰ πορεία στὰ δικά Του βήματα, πορεία ἀγάπης, πρῶτα πρὸς Ἐκεῖνον καὶ κατόπιν πρὸς τοὺς ἀδελφούς μας.
Ὑπάρχει ὅμως καὶ μιὰ δεύτερη πτυχὴ στὴ σημερινὴ διδασκαλία τοῦ Παύλου. «Καμία σημασία δὲν ἔχει, γράφει πρὸς τοὺς Κορινθίους, ἂν φάω ἢ ὄχι τὰ εἰδωλόθυτα. Δὲν ἔχουν καμία ἱερότητα, ὅπως δὲν ἔχουν καμία ἱερότητα οἱ θυσίες στοὺς ψεύτικους θεούς. Ἐὰν ὅμως ὁ ἀδελφός μου εἶναι ἀκόμα ἀσθενὴς στὴν πίστη καί, βλέποντάς με νὰ τρώω, σκανδαλιστεῖ, νομίζοντας πὼς μολύνομαι ἀπὸ κάτι εἰδωλολατρικό, τότε, ἀπὸ ἀγάπη πρὸς ἐκεῖνον, προτιμῶ νὰ μὴν τὰ ἀγγίξω ποτέ». (στ.13)
Βλέπετε λοιπόν, ἀγαπητοί μου, πῶς ἡ νηστεία συνδέεται καὶ μὲ τὴν ἀγάπη; Στὴν Ἐκκλησία εἴμαστε ἕνα σῶμα, κάτι ποὺ σημαίνει πώς, ὅ,τι ποῦμε καὶ ὅ,τι κάνουμε, ἐπηρεάζει τοὺς ἀδελφούς μας. Οἱ πνευματικοί μας ἀγῶνες, μαζὶ καὶ ἡ νηστεία, ἔχουν σκοπὸ νὰ ἀνοίξουν τὴν καρδιά μας γιὰ νὰ χωρέσει τὴν παρουσία τοῦ ἀδελφοῦ μας μὲ τὶς ἀδυναμίες του καὶ τὰ ἐλαττώματά του. Στερούμενοι τὴν τροφή, ἀπαλλασσόμαστε ἀπὸ τὴν διαρκῆ ἀναζήτηση τῶν σαρκικῶν ἐπιθυμιῶν καὶ διευκολύνουμε τὴν καρδιά μας νὰ ὁδηγηθεῖ, μέσῳ τῆς αὐτογνωσίας καὶ τῆς συντριβῆς, στὴν μετάνοια. Αὐτὸς εἶναι ὁ τελικὸς σκοπὸς τῆς νηστείας.
Ὅπως καταλαβαίνετε, ὑπάρχουν δύο εἴδη νηστείας. Πρῶτα, ἡ φαρισαϊκὴ νηστεία τῆς ἔπαρσης. Μοιάζει μὲ ἀρετή, στὴν πραγματικότητα, ὅμως, φουσκώνει τὸν ἐγωισμὸ καὶ ἐξουθενώνει τὸν ἀδελφό μας.
Ὑπάρχει, ὅμως, καὶ ἡ ἀληθινὴ νηστεία τῆς ἀγάπης. Εἶναι ἀφανὴς καὶ δὲν προβάλλεται. Στὴν πραγματικότητα, ὅμως, λειτουργεῖ στὴν καρδιά μας εὐεργετικά, μειώνει τὴν φιληδονία μας, αὐξάνει τὴν ἐπιθυμία μας γιὰ Χριστὸ καὶ μᾶς κάνει ἐπιεικεῖς ἀπέναντι στοὺς συνανθρώπους μας.
Ἀδελφοί μου,
Χωρὶς τὸν πόθο νὰ συναντήσουμε τὸν Χριστὸ τῆς ἄκρας ταπεινώσεως καὶ τῆς ἀπέραντης ἀγάπης, χωρὶς τὴν ἐπιθυμία νὰ αὐξήσουμε τὴν ἀγάπη μας καὶ νὰ γίνουμε ἱκανοὶ νὰ συναισθανόμαστε τὶς ἰδιαιτερότητες τοῦ πλησίον, κάθε πνευματικὸς ἀγώνας, ἀκόμα καὶ ἡ ἐξαντλητικότερη νηστεία, ὄχι μόνο δὲν μᾶς ὠφελεῖ σὲ τίποτε ἀλλὰ μᾶς ἐπιβαρύνει μὲ ἀκόμη μεγαλύτερα πάθη.
Σήμερα, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μᾶς καλεῖ νὰ ἔχουμε ὡς μοναδικὴ πυξίδα τὴν ἀγάπη καὶ ὄχι τὴν ἔπαρση, τὴν ἐπιείκεια καὶ ὄχι τὴν κατάκριση, τὴν ἐλευθερία καὶ ὄχι τὸν καταναγκασμό. Ἐὰν μείνουμε σταθεροὶ στὸν δρόμο τῆς ταπεινώσεως ποὺ Ἐκεῖνος βίωσε πρῶτος, εἶναι βέβαιο πώς, σὲ λίγες ἑβδομάδες, ἡ δική Του ἀγάπη καὶ ὁ δικός μας πνευματικὸς ἀγώνας θὰ μᾶς ὁδηγήσουν στὸ Φῶς τῆς Ἀναστάσεώς Του. Ἀμήν.
Μὲ ὅλη μου τὴνπατρικὴ ἀγάπη,
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
† Ο ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ
