Ἀγαπητοί μου πατέρες καί ἀδελφοί,
Παιδιά μου ἐν Κυρίω ἀγαπημένα,
Ὑπόσχεση χαρᾶς καὶ ἐλευθερίας μᾶς χαρίζει σήμερα ὁ ἀπόστολος Παῦλος, μέσῳ τῆς ἐπιστολῆς του πρὸς τοὺς Γαλάτες. Ἡ στάση τους, ὅπως θὰ δοῦμε, τοῦ ἔδωσε τὴν ἀφορμὴ νὰ ἀποκαλύψει τὴν μεγάλη ἀνατροπὴ ποὺ ἔφερε ὁ Χριστὸς στὴν ζωὴ τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ τὸν τρόπο τῆς ἀληθινῆς καὶ βαθιᾶς σχέσεως μὲ τὸν Θεὸ Πατέρα ποὺ δίδαξε ὁ Θεάνθρωπος μὲ τὸν λόγο καὶ τὴν θυσία Του. Τί συνέβη ὅμως μὲ τοὺς Γαλάτες;
Ἡ Γαλατία εἶναι περιοχὴ ποὺ βρίσκεται στὴν κεντρικὴ Μικρὰ Ἀσία. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος βρέθηκε δυὸ φορὲς στὴν περιοχὴ αὐτή, κατὰ τὴν διάρκεια τῆς πρώτης καὶ τῆς δεύτερης περιοδείας του. Ὅσο καιρὸ βρισκόταν ἐκεῖ, δέχθηκε μεγάλη ἐκτίμηση ἐκ μέρους τῶν κατοίκων καὶ μεγάλη προθυμία νὰ ἀκολουθήσουν τὸ κήρυγμά του.
Τὰ προβλήματα γιὰ τὶς κατὰ τόπους ἐκκλησίες τῆς Γαλατίας ξεκίνησαν, ὅταν ὁ Παῦλος ἀναχώρησε γιὰ νὰ συνεχίσει τὶς περιοδεῖες του. Οἱ ἰουδαΐζοντες Χριστιανοί, δηλαδὴ οἱ πρώην Ἑβραῖοι στὴν πίστη, ὑποστήριζαν πώς, γιὰ νὰ βαπτιστεῖ κάποιος Χριστιανός, ἔπρεπε πρῶτα νὰ ὑποστεῖ τὴν περιτομή. Καὶ τί ἦταν ἡ περιτομή; Ἡ ἰουδαϊκὴ τελετή, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ μέχρι καὶ σήμερα τὴν ἐπίσημη εἴσοδο στὴν πίστη τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Δίδασκαν, οὐσιαστικά, πώς, γιὰ νὰ γίνει κανεὶς Χριστιανός, ἔπρεπε πρῶτα νὰ γίνει Ἑβραῖος, ἐν ἀντιθέσει μὲ τὸν Παῦλο ποὺ δίδασκε μὲ τρόπο ἀπόλυτο πὼς δὲν ὑπάρχει καμία προϋπόθεση γιὰ νὰ γίνει κάποιος Χριστιανός.
Ἐξαιτίας αὐτῆς τῆς ἀντιδικίας, ἡ ὁποία εἶχε ἤδη ξεκινήσει ἀπὸ τὴν πρώτη χριστιανικὴ κοινότητα στὰ Ἱεροσόλυμα, γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος τὴν πρὸς Γαλάτας ἐπιστολή, κατὰ τὴν διάρκεια τῆς παραμονῆς του στὴν Ἔφεσο. Στὸ κείμενο αὐτὸ διακρίνουμε τὸν ζωηρὸ χαρακτῆρα τοῦ Παύλου καὶ τὴν ἐξωστρέφειά του, καθὼς ἐκφράζεται πρὸς τοὺς Γαλάτες σχεδὸν ἐπιτιμητικά, ἀλλὰ καὶ μὲ ἀληθινὸ πατρικὸ πόνο:
«Ἀνόητοι Γαλάτες», τοὺς λέει, «βιώνετε καθημερινὰ τὶς δωρεὲς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Πῶς φτάνετε νὰ πιστεύετε πῶς αὐτὲς ἀποτελοῦν ἀποτέλεσμα τῶν δικῶν σας ἀνθρωπίνων δυνάμεων;».
Γιατί, ἀλήθεια, ἀντιδρᾷ τόσο ἔντονα ὁ ἀπόστολος Παῦλος; Ποῦ βρίσκεται ὁ μεγάλος κίνδυνος; Μήπως, ὅμως, καὶ οἱ προεκτάσεις αὐτῆς τῆς διαφωνίας, ἀφοροῦν καὶ τὴν δική μας πνευματικὴ ζωή; Μήπως, συχνά, ἐπιστρέφουμε σὲ νοοτροπίες καὶ συμπεριφορές, σὰν νὰ μὴν ἔχει ἔρθει ὁ Χριστὸς στήν γῆ ἢ σὰν νὰ ἔπεσε στὸ κενὸ ἡ διδασκαλία τοῦ Εὐαγγελίου, ποῦ μὲ τόσο κόπο διέδωσε ὁ ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν;
Κατ΄ ἀρχάς, πρέπει νὰ γνωρίζουμε πὼς τὸ βασικὸ στοιχεῖο καὶ τὸ θεμέλιο τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου εἶναι πώς, ὅποιος τηρεῖ μὲ κάθε λεπτομέρεια τὶς διατάξεις Αὐτοῦ, σῴζεται. Ἡ περιτομή, λοιπόν, δὲν ἀποτελεῖ ἁπλῶς μία τελετή, ἀλλὰ τὴν πλήρη ἀποδοχὴ πώς, αὐτὸ ποὺ σῴζει, εἶναι οἱ καλὲς πράξεις καὶ ἡ ὑπακοὴ σὲ ἕνα τυπικό.
Αὐτὴν ἀκριβῶς τὴν δουλεία σὲ ἕναν Νόμο, ὁ ὁποῖος δὲν μπορεῖ νὰ τηρηθεῖ ποτὲ ἐπακριβῶς, ἀλλὰ καὶ σὲ μία σχέση μὲ τὸν Θεὸ ποὺ θυμίζει ἐμπόριο καὶ συναλλαγή, ἐπεσήμανε ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Ὅπως ἀναφέρει στὸ τρίτο κεφάλαιο τῆς ἴδιας ἐπιστολῆς, ὁ Νόμος τοῦ Μωυσῆ εἶναι ὄντως ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ ἀποτελεῖ ἐργαλεῖο πνευματικῆς προπαρασκευῆς. Ὑπῆρξε ὁ σκληρὸς παιδονόμος, ὁ ὁποῖος δόθηκε στὸν ἄνθρωπο γιὰ νὰ ἀντιληφθεῖ πόσο τὸν διέφθειρε τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα καὶ νὰ ὁδηγηθεῖ στὴν διάκριση καλοῦ καὶ κακοῦ. Ὑπῆρξε ὁ αὐστηρὸς δάσκαλος ποὺ διαρκῶς ἐπισημαίνει τὶς ἀτέλειες ἑνὸς ἀτίθασου μαθητή. Ἡ ὠφέλειά του ὅμως ὑπῆρξε ἀτελὴς καὶ προσωρινή. Δὲν ἦταν σὲ θέση νὰ δώσει ριζικὴ λύση στὴν ἀνθρώπινη τραγῳδία καὶ νὰ βοηθήσει τὸν ἄνθρωπο νὰ ξεπεράσει τὶς συνέπειες τῆς ἁμαρτίας. Αὐτὸ πραγματοποιήθηκε στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Κύριος μᾶς ἀποκάλυψε πὼς ὁ Θεὸς προσεγγίζει χωρὶς καμία προϋπόθεση τὸν τραυματισμένο ἀπὸ τὰ πάθη ἄνθρωπο καὶ τοῦ προσφέρει τὴν λύτρωση, ἀρκεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ τοῦ παραδώσει ὁλόψυχα τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ Τὸν ἀποδεχτεῖ, μὲ ἀπόλυτη πίστη, ὡς Θεὸ καὶ Σωτῆρα του.
Ἡ διδασκαλία τῶν Γραμματέων καὶ τῶν Φαρισαίων πὼς δὲν ὑπάρχει τίποτε ἀνώτερο ἀπὸ τὴν ἀκριβῆ τήρηση τῶν τύπων, δὲν στερεῖ μόνον τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὴν πίστη στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, εἶναι καὶ παραπλανητική. Γι’ αὐτό, ἡ σημερινὴ περικοπή ξεκινᾷ μὲ τὸν ἀπόστολο Παῦλο νὰ χρησιμοποιεῖ ἀκόμα καὶ λογοτεχνικὰ εὐρήματα προκειμένου νὰ κάνει κατανοητὸ τῶν μεγάλο κίνδυνο: «Προσέξτε», λέει στοὺς Γαλάτες, «μὲ πόσο μεγάλα γράμματά σας γράφω τώρα μὲ τὸ ἴδιο μου τὸ χέρι».
Καὶ συνεχίζει: «Σᾶς ὑποχρεώνουν νὰ περιτέμνεστε, ἐπειδὴ θέλουν νὰ ἀποκτήσουν καλὴ φήμη ἀνάμεσα στοὺς ἀνθρώπους καὶ νὰ μὴν δέχονται τὴν περιφρόνηση καὶ τὸ θυμὸ τῶν Ἑβραίων ἐξαιτίας τῆς πίστεώς μας στὸν Ἐσταυρωμένο».
Τί λέει μὲ ἄλλα λόγια;
Λέει πὼς ἡ ἁπλὴ συμμόρφωση σὲ ἐξωτερικοὺς τύπους, ἐνῷ φαίνεται νὰ προέρχεται ἀπὸ τὴν εὐσέβεια πρὸς τὸν Θεό, στὴν πραγματικότητα ἐπιζητᾷ τὸν ἀνθρώπινο ἔπαινο καί, κατ’ ἐπέκτασιν, γιγαντώνει τὸν ἀνθρώπινο ἐγωισμό. Ο ἄνθρωπος τῶν τύπων, θυμίζει τὸν Φαρισαῖο τῆς παραβολῆς, ὁ ὁποῖος στέκεται στὸ κέντρο τοῦ Ναοῦ καὶ δίνει ἐξετάσεις θρησκευτικῶν ἐπιδόσεων ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων. Ἀντίθετα, ὁ ἄνθρωπος τῆς πίστεως ἔχει συναίσθηση τῆς ἀτέλειάς του καὶ παραδίδεται στὸ ἔλεος τοῦ ἐπουράνιου Πατέρα, ἐνῷ παράλληλα, γίνεται ἐπιεικὴς μὲ τὶς ἀδυναμίες τῶν ἀδελφῶν του. Αὐτὴ εἶναι ἡ διαφορὰ τοῦ Φαρισαίου ἀπὸ τὸν Τελώνη. Ἡ πίστη στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἀποτελεῖ τὴν τελείωση τοῦ Νόμου καὶ τὴν πληρότητα τῆς πνευματικῆς ζωῆς.
Ἀδελφοί μου,
Σήμερα, ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ἀπευθυνόμενος πρὸς τοὺς Γαλάτες, καλεῖ καὶ ἐμᾶς νὰ ἀναρωτηθοῦμε:
Εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ ἀποδεχθοῦμε ἕναν Χριστό, ὁ ὁποῖος ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν καθαρότητα τῆς καρδιᾶς μας καὶ ὄχι γιὰ τὴν τυπικὴ συμμόρφωσή μας σὲ ἐξωτερικοὺς τύπους; Εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ ἀπαλλαγοῦμε ἀπὸ ἐκείνη τὴν ἐπιφανειακὴ εὐσέβεια πού ἀποβλέπει στὸν ἔπαινο τῶν ἀνθρώπων; Εἴμαστε πρόθυμοι νὰ σταματήσουμε νὰ γινόμαστε καὶ ἐμεῖς κριτὲς τῶν ἄλλων, ἀξιολογώντας μόνον τὴν ἐξωτερική τους συμπεριφορά;
Οἱ ἀγκυλώσεις καὶ ἡ τυπολατρία τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου ἀποτελοῦν ἕναν διαρκῇ πειρασμὸ στὴν πνευματική μας ζωή.
Ὅσο ἀπολυτοποιοῦμε τὶς τυπικὲς διατάξεις τῆς πίστεώς μας καὶ τὶς θεωροῦμε ἀπὸ μόνες τους ἱκανὲς νὰ μᾶς σώσουν, εἶναι σὰν νὰ ἀρνούμεθα τὴν οὐσία τοῦ κηρύγματος καὶ τῆς θυσίας τοῦ Κυρίου μας.
Ὅσο θεωροῦμε πώς, τελετὲς καὶ θρησκευτικὲς ἐκδηλώσεις μᾶς ὠφελοῦν μὲ τρόπο μαγικό, χωρὶς νὰ ἀπαιτεῖται ἡ ἐνσυνείδητη πίστη καὶ ἡ ἀγάπη μας πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους, ἐπιστρέφουμε στὴν ἀτέλεια τοῦ Νόμου καὶ στερούμεθα τὴν τελειότητα τῆς χριστιανικῆς ζωῆς.
Ὅσο, ὅμως, ἐμβαθύνουμε στὴν πίστη μας πρὸς τὸν Χριστό, τόσο θὰ ἀποκτοῦμε ἐπίγνωση τῶν ἀδυναμιῶν μας καὶ θὰ βαδίζουμε διαρκῶς πρὸς τὴν τελειότητα τῆς Λυτρώσεως πού μᾶς χάρισε ἡ ἀγάπη καὶ τὸ ἔλεός Του. Ἀμήν._
Μὲ ὅλη μου τὴν πατρικὴ ἀγάπη,
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
† Ο ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ
