Ἀγαπητοί μου Πατέρες καί Ἀδελφοί,
Παιδιά μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπημένα,
Ψήγματα πνευματικοῦ θησαυροῦ μᾶς προσφέρει ἡ σημερινὴ εὐαγγελικὴ περικοπή. Συμβουλὲς πολύτιμες, διδασκαλίες λυτρωτικές, παρμένες ἀπὸ τὸν μεγάλο θησαυρὸ τῆς «ἐπὶ τοῦ Ὄρους ὁμιλίας» τοῦ Κυρίου μας. Μιᾶς ὁμιλίας, γιὰ τὴν ὁποία ἕνας μεγάλος γέροντας τοῦ 20οῦ αἰῶνα εἶπε πώς, ἐὰν ἐφαρμόζονταν οἱ λόγοι της, ἡ ἀνθρώπινη κοινωνία θὰ εἶχε μεταβληθεῖ σὲ παράδεισο.
Μὲ τὶς πρῶτες κιόλας λέξεις τῆς ὑπέροχης αὐτῆς ὁμιλίας Του, ὁ Κύριος βυθίζεται στὸ κέντρο τῆς ἀνθρώπινης καρδιᾶς, ὅπου κυριαρχεῖ ὁ μεγάλος πόθος κάθε ἀνθρώπου. Καὶ ποιὸς εἶναι αὐτός; Ἡ μακαριότητα, δηλαδὴ ἡ εὐτυχία. Δὲν πέρασε ἄνθρωπος ἀπὸ τὴν γῆ ποὺ νὰ μὴν ἀναζήτησε μὲ χίλιους δυὸ τρόπους τὴν ἀληθινή, βαθιὰ καὶ μόνιμη εὐτυχία. Γι΄ αὐτὸ καὶ τὸ πρῶτο μέρος τῆς «ἐπὶ τοῦ Ὄρους ὁμιλίας» περιλαμβάνει τοὺς περίφημους μακαρισμούς, δηλαδὴ δρόμους πρὸς τὴν εὐτυχία, δρόμους ὅμως ποὺ διαφέρουν ἐντελῶς ἀπὸ τοὺς δρόμους ποὺ προτείνει ὁ σημερινὸς κόσμος.
Ἀλήθεια, τί θὰ ἀπαντοῦσε ἕνας σύγχρονος ἄνθρωπος ἐὰν τὸν ρωτοῦσαν γιὰ ἐκεῖνα, τὰ ὁποῖα εἶναι σὲ θέση νὰ κάνουν κάποιον εὐτυχισμένο; Στὶς ἀπαντήσεις αὐτὲς εἶναι βέβαιο πὼς θὰ κυριαρχοῦσαν δυὸ στοιχεῖα: ὁ πλοῦτος καὶ ἡ δόξα. Ἂν μάλιστα ζυγίσει κανεὶς αὐτὰ τὰ δυό, θὰ διαπιστώσει πὼς ἡ δόξα βαραίνει περισσότερο. Διότι, κάποια στιγμή, τὸ χορτασμένο ἀπὸ τὶς ἡδονὲς σῶμα δὲν βρίσκει πλέον ἐνδιαφέρον σὲ τίποτα. Ὁ πλοῦτος, λοιπὸν, παύει κάποια στιγμὴ νὰ εἶναι χρήσιμος, ἐκτὸς καὶ ἐὰν ὁ ἄνθρωπος ἐγκλωβιστεῖ στὴν παθολογικὴ φιλαργυρία. Αὐτὸ ὅμως ποὺ δὲν ἐξαντλεῖται ποτὲ στὸν ἄνθρωπο εἶναι ἡ ἀνάγκη θαυμασμοῦ ἐκ μέρους τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ἡ ἀλαζονικὴ ἐπιθυμία του νὰ εἶναι πάντα ὁ πρῶτος, ὁ πιὸ γνωστός, ὁ πιὸ διάσημος, ὁ πιὸ μεγάλος ἀπ΄ ὅλους.
Ὄνειρο κάθε ἡγέτη, κάθε καλλιτέχνη, κάθε ἀθλητὴ εἶναι νὰ θεωρηθεῖ μέγας καὶ νὰ ἐξασφαλίσει μία θέση στὴν ἱστορία. Καὶ πράγματι, κάποιοι φαίνεται νὰ τὸ ἐπιτυγχάνουν. Σήμερα ὅμως τὸ Εὐαγγέλιο, μέσα ἀπὸ τὰ γλυκύτατα λόγια τοῦ Χριστοῦ μας, ἔρχεται μὲ ἔμμεσο ἀλλὰ σαφῆ τρόπο καὶ μᾶς ρωτᾷ: «Ἐσεῖς, ποιὸν θὰ βάλετε κριτὴ τῆς ζωῆς σας καὶ ποιανοὺ τὸν ἔπαινο καὶ τὴν ἐκτίμηση θὰ ἀναζητήσετε; Τῶν ἀνθρώπων ἢ τοῦ Θεοῦ;»
Κοιτᾶξτε, ἀδελφοί μου, τὴν μανία τῶν ἀνθρώπων νὰ ἐπιζητοῦν τὸν θαυμασμό, ὅπως αὐτὴ ἐκδηλώνεται στὸ διαδίκτυο. Κοιτάξτε τὴν ἐφευρετικότητα ἑκατομμυρίων ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι προβάλλουν τὶς πιὸ ἀλλόκοτες συμπεριφορές, προκειμένου νὰ ξεφύγουν ἀπὸ τὴν ἀφάνεια καὶ τὴν ἀνωνυμία. Κοιτᾶξτε, ὅμως, τὴν μελαγχολία καὶ τὴν κατάθλιψη ἐκείνων πού, κάποια στιγμή, τὰ φῶτα τῆς δημοσιότητος ἀποσύρονται, ἐγκαταλείποντάς τους ξανὰ στὴν ἀσημαντότητα.
Ἀντίθετα, τὸ μεγαλεῖο της ἐπουράνιας Βασιλείας δὲν ἐξαντλεῖται ποτέ. Ὅσο κανεὶς τὸ ἐπιζητᾷ καὶ καλλιεργεῖ τὶς προϋποθέσεις προκειμένου νὰ τὸ ἀποκτήσει, τόσο περισσότερο τὸ ἀπολαμβάνει. Ποιὲς εἶναι ὅμως αὐτὲς οἱ προϋποθέσεις, ὥστε κάποιος νὰ ὀνομαστεῖ «μέγας» στὴ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν; Ἡ σημερινὴ εὐαγγελικὴ περικοπή ἀπευθύνεται πρὸς ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι προτίμησαν νὰ ἐπιδιώξουν τὸν ἔπαινο τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ μισήσουν τὴν ἀνθρώπινη τιμή, προκειμένου νὰ ἀξιωθοῦν τὴν ἐπουράνια, ὅπως ἀναφέρει ὁ ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος. Ξεκάθαρος εἶναι ὁ εὐαγγελικὸς λόγος: «Ὅποιος τηρήσει ὅλες τὶς ἐντολὲς καὶ διδάξει ἔτσι καὶ τοὺς ἄλλους, αὐτὸς θὰ θεωρηθεῖ μεγάλος στὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ».
Πρώτη λοιπὸν προϋπόθεση ἀποτελεῖ ἡ ἐφαρμογὴ τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Μόνον ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος θὰ θέσει ὡς μοναδικὴ πυξίδα τῆς ζωὴ του τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ, θὰ βαδίσει τὴν ὁδὸ τὴν ἀληθινῆς εὐτυχίας καὶ θὰ ἀξιωθεῖ νὰ τιμηθεῖ ὡς μέγας. Ὄχι, ὅμως, μόνον αὐτό. Ὁ ἄνθρωπος τῆς πράξεως θὰ ἀξιωθεῖ νὰ ἀναδειχθεῖ καὶ μέγας διδάσκαλος. Διδάσκαλος, ὄχι μόνον λόγων ἀλλὰ καὶ ἔργων. Πράγματι, οἱ διδάσκαλοι τῶν ὡραίων λόγων καταφέρνουν νὰ ἐντυπωσιάσουν, ὁ λόγος τους ὅμως ἀποδεικνύεται ἀναποτελεσματικὸς καὶ προσωρινός. Οἱ διδάσκαλοι ὅμως τῶν ἔμπρακτων λόγων σφραγίζουν μὲ τὴν παρουσία τοὺς τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων, διότι οἱ λέξεις ποὺ πηγάζουν ἀπὸ τὸ στόμα τους εἶναι διαποτισμένες ἀπὸ μία μυστικὴ πνευματικὴ δύναμη, ὅπως μᾶς ἐπισημαίνει μὲ τρόπο ὑπέροχο ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος: «Ἀποτελεσματικότερα διδάσκει τὸ ἄφωνο ἔργο ἀπὸ τὸν ἄπρακτο λόγο».
Στὴν ἐποχή μας, εἶναι ἀλήθεια πὼς συχνὰ ἀπογοητευόμαστε, βλέποντας τοὺς εὐφυεῖς τῆς κοινωνίας μας νὰ μονοπωλοῦν τὸ ἐνδιαφέρον τῶν ἀνθρώπων καί, συχνά, νὰ ἐκφράζονται περιφρονητικὰ γιὰ τὴν πίστη μας. Καὶ πράγματι, ἔρχονται στιγμὲς ποὺ ἡ λογική του κόσμου τούτου μοιάζει πανίσχυρη. Κι ὅμως, ἡ πίστη τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἐπὶ αἰῶνες δέχεται τὶς ἐπιθέσεις τοῦ ὀρθολογισμοῦ καὶ τῆς ἀμφισβητήσεως, διατηρεῖ ἀκέραιη τὴν λυτρωτική της δύναμη καὶ παραμένει γιὰ τὸν σημερινὸ ἄνθρωπο πηγὴ παρηγοριᾶς, ἐλπίδος καὶ νοήματος ζωῆς. Πῶς ἐξηγεῖται ἄραγε αὐτό; Ἀπὸ τὴν σημερινὴ περικοπή ἔρχεται ἡ ἀπάντηση: Ἡ πίστη μας ἔφτασε ὡς ἐμᾶς ὁλοζώντανη καὶ λυτρωτικὴ ἐξαιτίας τῶν ὄντως μεγάλων διδασκάλων μας, δηλαδὴ ἐκείνων τῶν προσώπων ποὺ δίδαξαν μὲ τὸν λόγο, ἀλλὰ κυρίως μὲ τὴν ἁγία τους ζωή. Πρῶτος καὶ κορυφαῖος ὅλων ὑπῆρξε ὁ ἴδιος ὁ Κύριός μας καὶ κατόπιν οἱ ἅγιοι καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας. Αὐτοὶ ἀποτελοῦν τοὺς ὁδοδεῖκτες τῆς ζωῆς μας, αὐτοὶ ἀποτελοῦν καὶ τὰ αἰώνια πρότυπα τοῦ μεγαλείου ποὺ περιμένει καὶ ἐμᾶς, ἐὰν ἀκολουθήσουμε τὸ παράδειγμά τους.
Ὁ κόσμος λέει συχνὰ πὼς ὁ καλὸς δάσκαλος γεννιέται. Ὄντως, τὸ τάλαντο τῆς διδασκαλίας ἀφορᾷ ὁρισμένους. Τὸ τάλαντο ὅμως τῆς ἐφαρμογῆς τῶν ἐντολῶν τοῦ Εὐαγγελίου ἀφορᾷ ὅλους ἀνεξαιρέτως. Κανεὶς δὲν ἑξαιρεῖται ἀπὸ τὸν ἀγῶνα γιὰ τὴν κάθαρση τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὰ πάθη καὶ γιὰ τὴν πορεία πρὸς τὴν ἁγιότητα.
Ἀδελφοί μου,
Ἡ ἀνθρώπινη ἱστορία ἀπένειμε σὲ ἐλάχιστους τὸν τίτλο τοῦ «μεγάλου». Ὁ Θεὸς ὅμως ἐπιθυμεῖ νὰ ἀπονείμει τὸν τίτλο αὐτὸ πρὸς ὅλους μας. Ὅλοι ἀνεξαιρέτως εἴμαστε πλασμένοι νὰ ἀναδειχθοῦμε μεγάλοι στὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἀλλὰ καὶ ἀληθινὰ εὐτυχισμένοι σὲ αὔτη τὴν ζωή. Ὅπως λέει, ὅμως, καὶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, πρέπει νὰ γίνουμε χρήσιμοι, ὄχι μόνο στὸν ἑαυτό μας ἀλλὰ καὶ στοὺς ἀδελφούς μας. Ὁ καθένας ἀπό μας μπορεῖ νὰ ἀναδειχθεῖ σὲ μέγα διδάσκαλο, ἀρκεῖ, ὅποτε ἐπιθυμεῖ νὰ διδάξει, τὰ λόγια του νὰ προέρχονται ἀπὸ ἕναν διαρκῆ καὶ οὐσιαστικὸ πνευματικὸ ἀγῶνα καὶ ἀπὸ τὴν ἀπόλυτη ὑπακοὴ στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Τότε καὶ μόνον τότε, ὁ λόγος μας θὰ δεχτεῖ τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος καὶ θὰ μᾶς ἀναδείξει, ὄχι μόνον φωτεινοὺς ὁδηγοὺς τῆς κοινωνίας μας, ἀλλὰ καὶ μεγίστους πολῖτες τῆς Βασιλείας Του. Ἀμήν.
Μὲ ὅλη μου τὴν πατρικὴ ἀγάπη,
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
† Ο ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ
