Ἀγαπητοί μου πατέρες καί ἀδελφοί,
Παιδιά μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπημένα,
Ἡ σημερινὴ ἀποστολικὴ περικοπὴ ἀποτελεῖ μία ἀποκάλυψη τῆς ἱεραποστολικῆς φλόγας ποὺ θέρμαινε τὴν ψυχὴ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Ὁ μεγάλος Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν μοιράζεται σήμερα τὸ ζῆλο καὶ τὴν ἐπιθυμία του, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι νὰ γνωρίσουν τὸν Λυτρωτὴ τοῦ κόσμου καὶ νὰ πιστέψουν στὸ πανάγιο ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ Παῦλος, ὁ ὁποῖος ἐπανειλημμένως φυλακίστηκε, προπηλακίστηκε, χλευάστηκε καὶ συχνὰ κινδύνεψε νὰ χάσει τὴν ζωή του στὴν διάρκεια τῶν μεγάλων τοῦ ἱεραποστολικῶν ταξιδιῶν (Β΄ Κορ. 11:23-28), ἔρχεται σήμερα νὰ μᾶς μεταδώσει τὴν χαρὰ τῆς ἀποστολῆς του, ἡ ὁποία γέμιζε διαρκῶς τὴν καρδιά του. Γράφει: «Πόσο ὄμορφη εἶναι ἡ ἀποστολὴ αὐτῶν ποὺ φέρνουν τὴν χαρμόσυνη εἴδηση γιὰ τὴν εἰρήνη, τὴν χαρμόσυνη εἴδηση γιὰ τὰ ἀγαθὰ τοῦ Θεοῦ! Σ’ ὅλη τὴν γῆ ἀντήχησε ἡ φωνή τους, στὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης τὰ λόγια του» (Ρωμ. 10:15,18).
Ἐὰν λοιπὸν ὁ ἐρχομὸς ἑνὸς ἰεραπόστολου ποὺ κηρύσσει Χριστόν, ἀποτελεῖ τόσο μεγάλη πηγὴ χαρᾶς καὶ εὐφροσύνης, πόσο ἀπείρως μεγαλύτερη χαρὰ φέρνει ἡ παρουσία τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Θείας Λειτουργίας, ὅπου, ὄχι ἁπλῶς Τὸν συναντᾶμε ἀλλὰ κοινωνοῦμε τὸ ἴδιο του τὸ Σῶμα καὶ τὸ ἴδιο του τὸ Αἷμα; Ἐὰν ἑκατομμύρια ἄνθρωποι πρὶν τὸν Χριστὸ ἀποδέχθηκαν μὲ εὐγνωμοσύνη τοὺς Προφῆτες καί, μάλιστα, πολλοὶ ἐξ αὐτῶν μαρτύρησαν γιὰ τὸν ἀληθινὸ Θεὸ (Ἔβρ. 11:32-38), μὲ πόσο μεγάλη εὐγνωμοσύνη θὰ πρέπει νὰ συμμετέχουμε στὴ Θεία Λειτουργία, ὅπου συναντοῦμε πρόσωπο πρὸς πρόσωπο τὸν σαρκωμένο Υἱὸ καὶ Λόγο τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ τὴν ἐκπλήρωση ὅλων τῶν προφητειῶν;
Τὸ μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας ἀποτελεῖ συγχρόνως συνάντηση καὶ κήρυγμα. Γιὰ νὰ ἐκπληρώσει ὅμως τὸν σκοπό της, χρειάζεται νὰ διαφυλαχθοῦν δύο πράγματα: πρῶτα, ἡ βαθιὰ πίστη στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ καὶ δεύτερον, ἡ ἀλήθεια, ἡ ὁποία εἶναι ἀπαραίτητο νὰ συνοδεύει πάντα τὴν πίστη. Ὅλοι ὅσοι βρισκόμαστε σήμερα ἐδῶ, ἔχουμε διάθεση νὰ πιστέψουμε στὸν Χριστό. Ποιός εἶναι ὅμως αὐτὸς ὁ Χριστός; Τί εἶπε, πῶς ἔζησε, ποιόν δρόμο ἄνοιξε γιὰ μᾶς ὥστε, ἀκολουθῶντας τον, νὰ βρεθοῦμε στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ ἐπουράνιου Πατέρα μας; Αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα ἔρχεται νὰ ἀπαντήσει ἡ Θεία Λειτουργία μέσα ἀπὸ τὶς εὐχὲς καὶ τοὺς ὕμνους της. Μέ αὐτό τον τρόπο ὁλοκληρώνεται καὶ ἡ τριάδα τῶν ὅσων ἀκούγονται κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ μεγάλου αὐτοῦ μυστηρίου: Ἱκεσία, Δοξολογία, Διδασκαλία.
Συνεχίζοντας τὴν βαθύτερη γνωριμία μὲ τὴν Θεία Λειτουργία, ἂς ἐπικεντρώσουμε σήμερα τὴν προσοχή μας στὸν πρῶτο διδακτικὸ καὶ δογματικὸ ὕμνο ποὺ ἀκούγεται. ἀμέσως μετὰ τὸ δεύτερο ἀντίφωνο. Πρόκειται γιὰ ἕναν ὕμνο, ὁ ὁποῖος συμπυκνώνει ὁλόκληρη τὴν χριστιανικὴ ὀρθόδοξη διδασκαλία γιὰ τὸ πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ:
«Ὁ μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἀθάνατος ὑπάρχων, καὶ καταδεξάμενος διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν σαρκωθῆναι ἐκ τῆς ἁγίας Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, ἀτρέπτως ἐνανθρωπήσας, σταυρωθεῖς τε, Χριστὲ ὁ Θεός, θανάτῳ θάνατον πατήσας, εἷς ὧν τῆς Ἁγίας Τριάδος, συνδοξαζόμενος τὼ Πατρὶ καὶ τὼ Ἁγίῳ Πνεύματι, σῶσον ἡμᾶς.»
Πίσω ἀπὸ τὸν ὑπέροχο καὶ περιεκτικότατο αὐτὸν ὕμνο, κρύβεται ἕνα πολὺ ἐνδιαφέρον ἱστορικὸ παρελθόν. Ὁ Ἅγιος Ἰουστινιανὸς (525-567) εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς ἔνδοξους αὐτοκράτορες τοῦ Βυζαντίου ἀλλὰ καὶ ἕνας σπουδαῖος συγγραφέας καὶ ποιητής. Στὸν Ἰουστινιανὸ ἀποδίδεται αὐτὸ τὸ περίφημο δογματικὸ τροπάριο. Ὁ ὕμνος αὐτὸς θεωρεῖται ἡ ὀρθόδοξη ἀπάντηση τοῦ Ἰουστινιανοῦ στὶς κατηγορίες ποὺ τοῦ εἶχαν προσάψει γιὰ μονοφυσιτισμό. Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, ὁ ὕμνος ἐκφράζει τὰ δογματικὰ πορίσματα τῶν τριῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων Νικαίας, Κωνσταντινουπόλεως καὶ Χαλκηδόνος. Σήμερα ψάλλεται σὲ κάθε Θεία Λειτουργία καὶ εἶναι ἰδιαίτερα ἀγαπητὸς ἀπὸ τὸν ὀρθόδοξο λαό.
Πῶς λοιπὸν ἀπευθυνόμαστε πρὸς τὸν Κύριο μὲ τὸν ὕμνο αὐτὸ καὶ τὶ τοῦ ζητᾶμε; «Μονογενὴ Υἱὲ καὶ Λόγε τοῦ Θεοῦ ἀθάνατε, ἐσὺ ποὺ καταδέχτηκες γιὰ τὴ δική μας σωτηρία νὰ σαρκωθῇς ἀπὸ τὴν ἁγία Θεοτόκο καὶ ἀειπάρθενο Μαρία καὶ νὰ γίνης ἄνθρωπος, χὼρὶς νὰ πάψης νὰ εἶσαι Θεός, ποὺ ὡς ἄνθρωπος σταυρώθηκες καὶ νίκησες τὸν θάνατο, ποὺ εἶσαι ὁ ἕνας τῆς ἁγίας Τριάδας καὶ δοξάζεσαι μαζὶ μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, σῶσε μας».
Σὲ αὐτὸν τὸν κυρίως δογματικὸ ἀλλά, συγχρόνως ἱκετευτικὸ καὶ δοξολογικὸ ὕμνο, ξεχωρίζει ἡ λέξη «καταδέχτηκες» (καταδεξάμενος). Σὲ αὐτὴν περικλείεται ὅλη ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ γιά μας, ἐξ αἰτίας τῆς ὁποίας ὁ Κύριος τῶν δυνάμεων ἐξέρχεται τοῦ θεϊκοῦ Τοῦ μεγαλείου καὶ μοιράζεται μαζί μας τὶς συνέπειες τῆς ἁμαρτίας μας, ἂν καὶ δὲν ἔχει οὐδεμία σχέση καὶ οὐδεμία εὐθύνη. Παραμένει ἐπὶ ἐννέα μῆνες σὲ μήτρα παρθενική, γεννᾶται καὶ τρέφεται μὲ γάλα μητρικό, κυρίως ὅμως, ἐμπλέκεται μὲ τὸν κύκλο τῆς βιολογικῆς ζωῆς, τὸν ὁποῖον, γιὰ κάθε ἄνθρωπο, κλείνει ὁ θάνατος.
Αὐτὸς εἶναι ὁ Βασιλέας Χριστὸς ποὺ γίνεται διάκονός μας καὶ ἔρχεται στὸν κόσμο νὰ δώσει μιὰ μάχη ποὺ ἔπρεπε νὰ δώσουμε ἐμεῖς. Πῶς ὅμως; Οἱ δυνάμεις μας δὲν ἐπαρκοῦν. Μόνον κάποιος ἰσχυρότερος τοῦ θανάτου εἶναι σὲ θέση νὰ μᾶς χαρίσει καὶ πάλι τὴν ζωή. Αὐτὸ τονίζει ἰδιαίτερα καὶ ὁ ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας:
«Ὁ Θεὸς ἀναλαμβάνει τὸν ἀγῶνα ὑπὲρ τῶν ἀνθρώπων, διότι ἦταν ἄνθρωπος καὶ ὄντας ἄνθρωπος, νικᾶ τὴν ἁμαρτία ὡς καθαρὸς ἀπὸ κάθε ἁμαρτία, γιατί ἦταν ἐπίσης καὶ Θεός. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο, ἡ ἀνθρώπινη φύση μας ἀπαλλάσσεται ἀπὸ τὴν ντροπὴ τῆς ἥττας τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος καὶ στεφανώνεται μὲ τὸ στεφάνι τῆς νίκης ποὺ Ἐκεῖνος, ὁ Θεάνθρωπος Χριστὸς ἐπέτυχε» (Πατρολογία τοῦ Migne, 150, 513Β).
Ἀδελφοί μου,
Μέσα στὴν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας, συνδυάζεται ἡ ὀμορφιὰ τῶν εὐχῶν καὶ τῶν ὕμνων μὲ τὴν δογματικὴ ἀκρίβεια. Ἐπὶ αἰῶνες, ἄνθρωποι ἀγράμματοι, χωρὶς τὴν δυνατότητα νὰ μελετήσουν τὶς πηγὲς καὶ τὴν δογματικὴ διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, παρέμειναν Ὀρθόδοξοι, ἔχοντας στενότατη σχέση μὲ τὴν ὀρθόδοξη λατρευτικὴ ζωή. Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, εἶναι ἀπαραίτητο, ἡ προσέλευση μας στὴν Θεία Λειτουργία ἀλλὰ καὶ σὲ ὅλες τὶς ἀκολουθίες, νὰ μὴν πραγματοποιεῖται ὡς ἕνα ἐπιφανειακὸ θρησκευτικὸ καθῆκον ἀλλὰ ὡς ἐκδήλωση τοῦ πόθου μας νὰ βρεθοῦμε μαζὶ μὲ τὸν Χριστὸ καὶ νὰ γνωρίσουμε μὲ ἀκρίβεια τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας. Ἂς θαυμάσουμε σήμερα τὴν ἀκρίβεια τοῦ ὕμνου ποὺ προαναφέραμε καὶ ἂς εἴμαστε βέβαιοι πώς, ὅσο ἐμβαθύνουμε στὴν ἀλήθεια τῆς Ὀρθοδοξίας, τόσο ὑψώνουμε τεῖχος σὲ κάθε εἴδους αἵρεση ποὺ ἀπειλεῖ νὰ νοθεύσει τὴν πίστη μας.
Ὁ Μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ βρίσκεται διαρκῶς μαζί μας. Ἐναπόκειται σ΄ ἐμᾶς, ἐάν, μέσῳ τῆς πνευματικῆς ζωῆς καὶ τῆς τήρησης τῶν ἐντολῶν του, θὰ Τὸν ὑποδεχθοῦμε στὴ ζωή μας καὶ θὰ γευτοῦμε τὴν δωρεά του ἐξαγιασμοῦ ποὺ μᾶς προσφέρει. Ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ Νικητὴς τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ θανάτου. Ἂς σταθοῦμε στὸ πλάι Του γιὰ ὅλη μας τὴν ζωὴ καὶ ἂς μοιραστοῦμε μὲ εὐγνωμοσύνη καὶ δοξολογία τὴν λυτρωτικὴ νίκη Του. Ἀμήν.
Μὲ ὅλη μου τὴν πατρικὴ ἀγάπη,
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
† Ο ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ
